Hát kể sử thi của người M’nông
Cũng như các người bản xứ anh em khác, đồng bào M’nông đã sự sáng tạo ra một kho tàng văn học giá trị với nhiều thể loại như truyện thần thoại, truyện cổ tích, sử thi, tục ngữ, dân ca; trong đó, riêng biệt, cuốn hút nhiều nhà nghiên cứu đời sống văn hóa nhất là hát kể sử thi (Ót N’rông)...
Cũng như các dân tộcanh em khác, đồng bào M’nông đã đổi mới ra một kho tàng văn học quan trọng vớinhiều thể loại như truyện thần thoại, chuyện cổ tích, sử thi, tục ngữ, dân ca; trongđó, độc đáo, cuốn hút nhiều nhà nghiên cứu văn hóa nhất là hát kể sử thi (ÓtN’rông).
Xem thêm : Moc khoa hinh con Cho Maison Chance
Có thể nói, trong vănhóa dân gian của người M’nông, sử thi là bức họa tổng thể phản ánh những nét cơbản trong đời sống xã hội, có nội dung phong phú, đa dạng, thể hiện khát vọng,ước mơ về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Mỗi tác phẩm có nội dung, cốt truyệnriêng biệt, nhưng chung quy lại đều phản ánh xã hội cổ xưa của người M’nông vềphong tục, tập quán, sự giao lưu giữa người M’nông với các dân tộc anh em khác…
Đây là loại hình sinhhoạt dân gian đặc sắc, có giá trị ở nhiều lĩnh vực khác nhau và được lưu truyềntheo phương thức truyền miệng thông qua hình thức hát kể. Và sử thi của ngườiM’nông rất đồ sộ, với hàng chục tác phẩm liên hoàn, mỗi tác phẩm, mỗi câuchuyện dài hàng ngàn câu, miêu tả một cách chân thực cuộc sống của đồng bàoM’nông xưa.
Những năm qua, dưới sựnỗ lực của Viện Nghiên cứu văn hóa dân gian Việt Nam cũng như ngành Văn hóatỉnh, hàng chục tác phẩm Ót N’rông của đồng bào M’nông được ghi chép và biêndịch như “Mùa rẫy bon Tiăng”, “Cây nêu thần”, “Kể dòng con cháu Mẹ Chep”, “BôngRõng và Tiăng”...
Đặc biệt, trong hát kểsử thi M’nông có hát cúng thần, hát khóc và phổ biến nhất là hát nói dân gian.Người M’nông cho rằng, người có tài diễn xướng sử thi là người được thần linh(Yàng) ban cho cái môi, cái miệng để hát kể sử thi cho con cháu nghe. Khi hátkể, nghệ nhân lồng cảm xúc của mình ngay trên nét mặt, cử chỉ, điệu bộ để thểhiện tính cách của nhân vật một cách hiệu quả nhất.
Hầu hết các nghệ nhânhát kể sử thi đều là những người có thể “nhập thân” vào các nhân vật. Vì vậy,nghệ nhân hát kể sử thi phải là một người thông minh, có trí nhớ tốt, trí tưởngtượng phong phú. Khi biểu diễn là lúc nghệ nhân đang sống trong một thế giớiriêng biệt, tùy theo từng nội dung, cảm hứng thẩm mỹ của mình mà trình bày tiếttấu, âm điệu phù hợp.
Tìm hiểu thêm : tranh sơn dầu sáng tác Maison Chance
Ở đây, người nghệ nhânkể, hát sử thi được coi là “báu vật sống” của dân tộc, một nghệ sỹ tổng hợp,vừa là người sáng tạo tác phẩm, đạo diễn các tình huống, vừa là diễn viên tàinăng, có thể diễn giọng nữ, giọng nam, giọng con quỷ, giọng thần tiên...
Bên cạnh đó, hát kể sửthi mang tính cộng đồng rất lớn, trong không gian tĩnh lặng của đêm khuya haytrong khung cảnh náo nhiệt của lễ hội, mỗi khi giọng nghệ nhân hát kể sử thicất lên thì mọi người lại quây quần bên nhau để được nghe và đắm chìm vào thếgiới đầy huyền bí.
Đây chính là con đườngngắn nhất để cho sử thi M’nông nói riêng và sử thi Tây Nguyên được lưu truyền. Dođó, hát kể sử thi đã trở thành một nhu cầu văn hóa không thể thiếu trong đờisống tinh thần của đồng bào M’nông. Tuy nhiên, không phải ai cũng có cái tài hátkể sử thi và số người có biệt tài này chỉ đếm trên đầu ngón tay. Theo thống kêcủa Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, hiện tại, toàn tỉnh chỉ có khoảng 20 ngườicó thể hát kể được sử thi của dân tộc mình.
Là một trong nhữngngười biết hát sử thi, chị Thị Pyơn ở bon Bu Brâng, xã Đắk N’drung (Đắk Song)cho biết: “Cuộc sống của đồng bào quanh năm gắn liền với nương rẫy nên sử thicó vai trò rất quan trọng và nó là liều thuốc tinh thần đối với người lao động.Ngày trước, tôi không biết hát sử thi đâu, nhưng mỗi lần lên nương rẫy nghenhững người già hát và tôi mê luôn từ đó. Năm 2003, cố nghệ nhân Điểu Kâu mởlớp dạy sử thi nên tôi đã đăng ký học và hiện có thể hát được một số bài sử thicủa dân tộc mình”.
Còn ông Điểu K’Lứt(anh trai của cố nghệ nhân Điểu Kâu)- một kho “sử thi sống” ở bon Bu Brâng chobiết: “Ót N’rông mang trong mình nét đặc sắc riêng biệt của người M’nông nênhồi 8 tuổi tôi đã biết hát sử thi rồi. Sử thi đặc biệt lắm, tôi như bị mê hoặcbởi từng câu chữ, có thể hát suốt đêm mà không hề mệt mỏi. Đã vào guồng quaycủa hát sử thi rồi thì không thể dứt ra được. Giờ đây, sức khỏe đã yếu nên tôikhông thể hát sử thi như xưa, nhớ lắm”.
Theo Sở Văn hóa, Thểthao và Du lịch thì Ót N’rông của người M’nông là di sản vô giá, có giá trị vănhóa, tư tưởng to lớn, được đồng bào sáng tạo từ bao đời nay và đây thực sự làkho tàng văn hóa dân gian truyền miệng độc đáo cần phải được lưu truyền, gìngiữ. Do đó, những năm qua, ngành cũng đã và đang thực hiện nhiều biện pháp đểcó thể phát huy được nét văn hóa độc đáo này. Việc duy trì và phát triển nhiềucâu lạc bộ văn nghệ dân gian, câu lạc bộ cồng chiêng chính là môi trường tốt đểcác nghệ nhân hát kể sử thi có điều kiện thể hiện tài năng hát sử thi của mình.
Trung tam nuoi day tre mo coi - Nhà May Mắn
Địa chỉ: 19A, Đ. Số 1, Kp 9, P. Bình Hưng Hoà A Q. Bình Tân, Tp. Hồ Chí Minh, Việt Nam
Hotline : 090 906 2528
Web site nhà nghỉ phòng đơn ở Bình Tân Maison Chance : maison-chance.org/shop
